Trái đắng du học: Những ngày "không màu" nơi đất khách

Sốc văn hóa

Trong những câu chuyện ở “trời Tây”, điều khiến các bạn du học sinh lo lắng nhất đó là chuyện “sốc văn hóa”.

Nguyễn Thùy Hương (sinh năm 1995), cựu SV Khoa Quốc tế học - Trường ĐH Hà Nội cho biết: Em có cơ hội tham gia chương trình trao đổi sinh viên tại ĐH Goteborg - Thụy Điển trong 6 tháng.

Cú sốc văn hóa đầu tiên khiến cô nhớ mãi. Ở Thụy Điển, nhà vệ sinh không chia khu nam nữ. Đối với họ, điều này một phần thể hiện quyền bình đẳng giới được đề cao. Khi sang đất nước này, bạn cũng phải quen cả với “văn hóa khí hậu”. Đó là khi 21 giờ đêm, Mặt trời mùa hè chưa lặn. Còn mùa đông mới 15 giờ chiều trời đã xâm xẩm tối. Con người Thụy Điển sống hòa mình với thiên nhiên nên bạn còn có thể hái nấm trong rừng, thấy hươu, nai, nhím, sóc, thỏ chạy nhảy chứ không phải trong sở thú công viên….

Tốt nghiệp Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, Phạm Nhật Huy Thông quyết tâm xin học bổng du học. Thông đạt được học bổng Irish Aid của chính phủ Ireland cấp cho công dân Việt Nam. Thế nhưng, dù du học khi đã tốt nghiệp đại học, chàng trai này vẫn mất khá nhiều thời gian cho việc hòa nhập văn hóa.

Thông chia sẻ: “Khó khăn lớn nhất với mình khi sống ở nước ngoài đó là rất khó kết bạn. Mỗi khi nhóm bạn ngồi với nhau cần có tiếng nói, câu chuyện chung. Còn mình, không hề có một khái niệm gì về chương trình ca nhạc, ca sĩ nổi tiếng, môn thể thao đặc trưng, hay nét văn hóa nào của nơi mình đang sống. Dù bạn bè có nói “trên trời dưới biển” thì mình không thể góp được một tiếng nói nào. Việc này ảnh hưởng đến tinh thần của mình khá nhiều, nhất là người mới xa nhà thì sốc tâm lý cũng khó tránh khỏi khi có quá ít bạn bè và luôn cảm thấy thu mình”.

Rào cản ngôn ngữ

Nhiều du học sinh Việt Nam được đánh giá có trình độ tiếng Anh khá tốt qua các chứng chỉ như IELTS, TOEFL…, nhưng vẫn “choáng” khi bước vào môi trường đại học nước ngoài. Lý do là bởi: Tiếng Anh học thuật rất khác tiếng Anh luyện thi. Nhiều thuật ngữ chuyên ngành không được học trước tại Việt Nam. Tốc độ nói của giảng viên, nhất là trong các buổi thảo luận nhóm, quá nhanh và khó theo kịp.

Minh Phương, du học sinh ngành Truyền thông tại Úc chia sẻ:

“Tôi có IELTS 7.5, nhưng buổi đầu tiên ngồi lớp học Phân tích truyền thông, tôi sốc thật sự. Giảng viên nói về ‘semiotics’, ‘hegemony’, rồi dẫn chứng từ lý thuyết của Barthes, tôi như lạc vào rừng chữ. Nghe được nhưng không hiểu, hiểu được nhưng không phản biện nổi”.

Bên cạnh đó, du học sinh còn gặp cú sốc ngôn ngữ khi giao tiếp. "Người bản xứ dùng rất nhiều slang (tiếng lóng), idioms (thành ngữ), cách nói lược khiến du học sinh “nghe mà không hiểu gì. Sự tự tin khi giao tiếp cũng là vấn đề – dù biết đúng, nhiều bạn vẫn không dám nói vì sợ sai, sợ bị cười" - Huy Thông nhớ lại.

Thảo - du học sinh ở Australia - chia sẻ về những ngày đầu khi mới qua đây. Cô gặp nhiều khó khăn trong việc nói chuyện với người địa phương lẫn nghe giáo viên giảng dạy. Thảo luôn phải ghi âm lại tất cả những gì giáo viên nói ở trên lớp và về nhà dành thời gian để nghe lại nhiều lần mới có thể hiểu được. Mất gần nửa năm, cô mới có thể hòa nhập và tham gia các cuộc trò chuyện với mọi người.

Đây không chỉ là vấn đề ngôn ngữ – mà là cảm giác lạc lõng trong chính cuộc trò chuyện hàng ngày. Khi ngôn ngữ còn là rào cản, các du học sinh thấy mình như người ngoài cuộc – dù đang sống trong một tập thể.

Cô độc giữa phồn hoa

Nhắc về nỗi buồn lớn nhất khi đi du học, Hải Châu (đang du học Mỹ) chẳng do dự mà trả lời ngay, đó là nỗi nhớ nhà, nhớ gia đình. "Có nhiều lúc, tôi muốn bỏ cuộc, trở về nhà ngay với bố mẹ, bạn bè".

Khi ở nhà, bạn là con gái bé nhỏ, có mẹ nấu cơm, bố đón về. Khi sang nước ngoài, bạn là người trưởng thành 18 tuổi “tự lập” – phải làm mọi thứ, từ đi làm thêm, đóng tiền thuê nhà đúng hạn, giải quyết hồ sơ học thuật, đến lo giấy tờ gia hạn visa.

Sự trưởng thành đột ngột ấy khiến nhiều bạn rơi vào cảm giác “mất đi chính mình”, khi không còn ai để yếu đuối, để dựa vào. Nỗi cô đơn vì “phải luôn mạnh mẽ” ấy khiến du học sinh dễ kiệt sức tinh thần.

Có nhiều du học sinh cảm thấy cô đơn vì “mất kết nối” khi gặp rào cản lớn về văn hóa và ngôn ngữ. Nhiều người chia sẻ họ có bạn, có lớp học, có mạng xã hội, nhưng lại không có ai để thật sự tâm sự.

Khó khăn về tài chính

Không chỉ đơn giản là kiến thức, kỹ năng mà tài chính cũng là một trong các yếu tố quan trọng và vô cùng cần thiết đối với các du học sinh. Rời xa vòng tay bảo bọc của bố mẹ để đến một đất nước mới bạn phải tự biết cách quản lý và chi tiêu phù hợp để không phải lâm vào cảnh khó khăn, thiếu hụt tài chính.

Dù rằng tất cả các trường hợp du học sinh đều đã nỗ lực để có thể chuẩn bị một khoản tài chính để trang trải tốt cho thời gian học tập, phát triển tại nước ngoài. Tuy nhiên, cũng có không ít các trường hợp gia đình khó khăn nên du học sinh phải tự tìm cách kiếm tiền, lo cho cuộc sống vừa học vừa làm.

Việc liên tục suy nghĩ về các áp lực sinh hoạt, ăn ở, mua sắm, học tập sẽ khiến cho nhiều du học sinh cảm thấy vô cùng mệt mỏi và chán chường. Thậm chí có những trường hợp gia đình khá giả, có điều kiện chu cấp đều đặn nhưng vì một biến cố nào đó dẫn đến khó khăn về tài chính cũng có thể khiến cho nhiều người suy sụp và dẫn đến trầm cảm.

Chương trình học quá nặng

Không chỉ là những khó khăn về tài chính, quá trình hòa nhập mà các chương trình học tập tại những trường quốc tế cũng chính là một trong những nỗi lo lắng lớn của các du học sinh. Nhiều người chia sẻ rằng, phương pháp giảng dạy của các giáo sư tại Anh, Pháp, Mỹ hoặc các nước tiên tiến dường như khác hẳn so với Việt Nam hoặc các nước lân cận, điều này khiến cho nhiều học sinh cảm thấy hoang mang và không thể bắt kịp các bạn cùng lớp.

Áp lực từ kỳ vọng của gia đình

"Khác với sinh viên trong nước, du học sinh thường mang theo một “sứ mệnh ngầm”: thành công để báo hiếu, để chứng minh với làng xóm, để xứng đáng với số tiền lớn mà gia đình đã đầu tư. Chính gánh nặng ấy khiến nhiều người giả vờ ổn, dù trong lòng chực chờ buông xuôi.

Khi thất bại – như bị trượt môn, bị đuổi việc làm thêm, hay đơn giản là cảm thấy mình không tiến bộ – du học sinh thường chọn cách thu mình lại, rút khỏi các mối quan hệ, dẫn đến vòng luẩn quẩn của cô lập – tổn thương – tự trách – cô lập tiếp" - Hải Châu chia sẻ.

TS. Phạm Thị Hòa (chuyên gia tâm lý giáo dục) cho hay, “Nhiều du học sinh chia sẻ với tôi rằng họ không dám kể thật với bố mẹ vì sợ bố mẹ lo, nhưng cũng không thể chia sẻ với bạn bè vì sợ bị cho là yếu đuối. Chính sự im lặng và kìm nén cảm xúc khiến họ ngày càng cô đơn, dễ dẫn đến trầm cảm, suy sụp”.

Một nghiên cứu của Harvard (2022) về sức khỏe tinh thần của du học sinh quốc tế cho thấy: Gần 70% sinh viên gặp các triệu chứng lo âu, và 1/3 có dấu hiệu trầm cảm lâm sàng. Còn tại Úc, một khảo sát của International Education Association (IEAA) cũng từng ghi nhận: 60% du học sinh cảm thấy "cô đơn thường xuyên" trong năm đầu tiên, và đây là nguyên nhân lớn nhất dẫn tới ý định bỏ học hoặc về nước.