"Trái đắng" Du học: Chọn du học vì con hay vì “sĩ diện” của bố mẹ?

Du học cho bằng bạn bằng bè

Với nhiều bậc cha mẹ Việt Nam, đặc biệt ở các thành phố lớn, việc cho con ra nước ngoài học (được gọi là du học) là lựa chọn tối ưu – vừa hiện đại, vừa mang lại giá trị lâu dài.

Nguyễn Bích Nguyệt - con gái chị Bích Hường (quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) năm nay mới cuối lớp 11 nhưng việc Nguyệt học Đại học trong nước hay đi du học sau khi tốt nghiệp THPT đã được cả nhà bàn luận liên tục.

Nguyệt và bố thì cho rằng học Đại học trong nước cũng rất tốt, lại gần nhà. Tuy nhiên, chị Hường lại thích cho Nguyệt đi du học. “Mình lựa chọn cho con đi du học vì nhiều bạn mình cho con đi du học luôn kể du học giúp con trưởng thành hơn, tiến bộ hơn. Môi trường nước ngoài hiện đại, các con được trải nghiệm những điều tiên tiến; khi học xong con có thể ở lại làm việc hoặc nếu về nước cũng dễ xin việc vì bằng cấp nước ngoài được đánh giá cao”- chị Nguyệt chia sẻ.

Còn chị Thu Hương (phụ huynh một trường quốc tế tại Hà Nội) cho biết, trong các group của lớp, của phụ huynh trường thì du học không còn là chuyện cá nhân, mà gần như một “chuẩn mực thành công” ngầm định. Sự cạnh tranh ngầm này tạo nên vòng xoáy so sánh liên tục, biến việc đi du học của con thành một biểu tượng của địa vị và đẳng cấp.

“Các bố mẹ tìm trường để đăng ký cho con du học chứ thực ra chưa hẳn các con đã muốn đi. Có những cháu không đi du học là bố mẹ bị các phụ huynh hỏi tới tấp rồi khuyên nhủ hãy cho con đi vì tương lai của con… Ở trong môi trường như thế cũng áp lực nếu không cho con đi du học”.

Bên cạnh đó, cũng có những trường hợp bố mẹ cho con đi du học cho “bằng bạn bằng bè”. “Trong nhóm chơi có 5 gia đình, mà đa số đều cho con đi du học nước này, nước kia, mình cũng vì thế mà chọn cho con đi du học” – một phụ huynh ở TP.HCM đang có con du học Đức kể thật.

Du học có phải lựa chọn tốt nhất?

Trong vòng 20 đến 30 năm qua, có sự bùng nổ trên toàn thế giới về số lượng sinh viên rời quê hương đến học tại các cơ sở giáo dục nước ngoài. Điều này rất đúng với Việt Nam.

Tổ chức tư vấn giáo dục quốc tế Acumen dẫn thống kê của UNESCO cho thấy Việt Nam có số du học sinh ở nước ngoài dẫn đầu Đông Nam Á với hơn 132.000 du học sinh trong giai đoạn 2021 - 2022. Hai điểm đến hàng đầu của du học sinh Việt Nam là Nhật Bản (hơn 44.100 người) và Hàn Quốc (gần 25.000). Với thị trường Mỹ, du học sinh Việt Nam cũng dẫn dầu Đông Nam Á, với hơn 23.100 người. Trong 5 quốc gia người Việt Nam du học nhiều nhất còn có Australia (hơn 14.100) và Canada (gần 9.000).

Bối cảnh du học thuận lợi hơn nhưng các nhà giáo dục đang nhìn một vấn đề nội tại: học sinh đi du học chỉ để thỏa mãn kỳ vọng, ước mơ của phụ huynh chứ chưa nhiều các du học sinh đặt ra mục tiêu mong muốn cũng như phương pháp để đạt được mục tiêu đó. Nhiều bạn chọn ngành học vì... dễ đậu visa hoặc bố mẹ chọn giúp. Cũng có trường hợp, sau 1-2 năm học, một tỉ lệ không nhỏ trong số đó bỏ học giữa chừng hoặc chuyển ngành, thậm chí về nước. Do vậy, du học chưa chắc đã là lựa chọn tốt nhất.

TS. Đặng Thùy Anh – chuyên gia tư vấn hướng nghiệp quốc tế – nói thẳng: “Du học không xấu, nhưng cực kỳ dễ sai nếu chọn sai thời điểm, sai lý do, sai phương pháp.”

Theo bà, trước khi đưa ra quyết định, mỗi gia đình nên tự hỏi ba câu: Con bạn đã thật sự sẵn sàng sống độc lập, học tập không có người “kèm”? Mục tiêu học tập là gì – lấy bằng hay phát triển năng lực dài hạn? Tài chính gia đình có đủ vững vàng, không bị ảnh hưởng nếu con học lâu hơn dự kiến?

Nhiều phụ huynh không trả lời được ba câu này. Họ chỉ có một niềm tin mơ hồ: “Ra nước ngoài, kiểu gì con cũng thành công hơn ở Việt Nam, do đó sự thất bại trên con đường này luôn hiện hữu”.

"Chọn con đường học tập cho con là một quyết định lớn – nhưng đó phải là lựa chọn được lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành. Du học không sai. Nhưng khi đó là giấc mơ của cha mẹ, không phải của đứa trẻ, thì con đường ấy dễ trở nên gập ghềnh, và đôi khi phải nếm trải trái đắng du học. Không phải đứa trẻ nào cũng cần phải du học, và không phải gia đình nào cũng nên ép mình theo đường ấy, chỉ vì “nhà người ta cũng đi" - TS Vũ Việt Anh (Học viện Thành Công) nhận định.