"Át chủ bài" khiến học sinh vững vàng trong kỷ nguyên AI: Áp lực "chọn ngành đúng"

V.Linh Thứ sáu, 09/05/2025 11:12 (GMT+7)

“Giỏi thôi chưa đủ, vì AI còn giỏi hơn!” – câu nói nửa đùa nửa thật này đang phản ánh tâm trạng thực của không ít học sinh và phụ huynh khi đứng trước ngưỡng cửa chọn trường, chọn ngành giữa bối cảnh công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), đang phát triển như vũ bão.

Lo lắng ngành nghề nào sẽ bị AI "xóa sổ"?

Chỉ còn gần 2 tháng nữa sẽ diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 và bước vào mùa tuyển sinh cao đẳng, đại học. Bên cạnh nỗi lo lắng về những thay đổi về quy chế, phương thức xét tuyển và hình thức thi, chủ đề nóng hổi được các phụ huynh và học sinh thảo luận sôi nổi chính là chọn ngành học nào để không bị trí tuệ nhân tạo (AI) thay thế? Những ngành nghề nào sẽ bị AI "xóa sổ" trong vài năm tới và tương lai?

Học sinh cuối cấp chia sẻ những băn khoăn về ngành học và nghề nghiệp trong tương lai.

Đang tập trung cao độ cho kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, Nguyễn Minh Quân (Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc) cho biết vẫn chưa chọn được ngành học. "Em thích làm game, học Công nghệ thông tin. Nhưng người ta nói AI giờ còn giỏi code hơn cả lập trình viên mới ra trường. Em hoang mang quá, không biết học xong có cạnh tranh nổi không”.

“Em từng muốn học Báo chí. Nhưng gần đây em thấy AI viết bài rất nhanh, lại không mệt. Em bắt đầu nghĩ liệu có nên chuyển sang ngành khác không…” – Phạm Ngọc Bảo( Học sinh lớp 12, Hưng Yên).

Nhiều học sinh được phỏng vấn cho biết cảm thấy cảm thấy áp lực khi không biết nên chọn ngành gì trong một thế giới luôn thay đổi. Bởi nếu như trước đây, chọn ngành học thường dựa vào ba yếu tố khá “truyền thống”: sở thích, năng lực và cơ hội việc làm ổn định thì giờ đây, công nghệ, trí tuệ AI đã làm xáo trộn mọi tiêu chí. Một ngành học tưởng chừng an toàn hôm nay, có thể trở thành “vùng nguy hiểm” chỉ sau vài năm nếu bị công nghệ lấn át.

Không ít học sinh thừa nhận không biết nên chọn theo năng lực, sở thích hay theo xu hướng nghề nghiệp thời AI?

Sợ con học xong... nghề không còn nữa

Nếu học sinh băn khoăn một trong chọn ngành, chọn nghề thì các phụ huynh lo lắng gấp 10 vì nỗi lo "Con học xong... nghề không còn nữa".

"Cháu thích học Ngôn ngữ Anh, nhưng giờ có phần mềm dịch tự động, nói chuyện được cả ngày không lỗi. Tôi lo học xong con không còn đất làm phiên dịch viên nữa" - Anh Duy Mạnh (Hà Nội) lo lắng.

“Con tôi định học Marketing. Nhưng tôi vừa thấy AI tạo cả video quảng cáo chỉ bằng vài cú click. Tôi lo là 4 năm đại học học xong thì AI đã làm hết phần người rồi. Tôi lo 4 năm đại học không còn đủ để đảm bảo cho một công việc vững chắc nữa. Con học xong ra trường, liệu có ngành đó tồn tại không?” – Chị Minh Hạnh (TP.HCM), phụ huynh có con thi đại học năm 2025, chia sẻ.

Chị Thùy Anh (Cầu Giấy, Hà Nội) cũng chung một nỗi lo: "Trên thực tế, nhiều ngành nghề đang mất đi, hoặc bị thay thế từng phần bởi máy móc và công nghệ. Các công cụ như ChatGPT, Gemini, Copilot… đang làm được rất nhiều việc từng thuộc “đặc quyền” của con người. Do vậy, con chuẩn bị vào đại học, cả nhà tôi chỉ xoay quanh câu hỏi chọn ngành nào là đúng trong thời đại AI bùng nổ như hiện nay và sắp tới? Lo lắng vô cùng vì một lựa chọn sai hôm nay có thể khiến 4 năm học trở nên lãng phí, bằng cấp lạc hậu, mất giá và tâm lý của con bị ảnh hưởng vì mất phương hướng".

Trở thành người mà AI không thể thay thế

Trước những băn khoăn này, chuyên gia Vũ Việt Anh (Giám đốc Học viện Thành công) cho rằng, sự lo lắng của học sinh và phụ huynh khi chọn ngành thời AI là có cơ sở – nhưng không nên trở thành rào cản tâm lý hay lý do để thụ động. Công nghệ không thể thay thế hoàn toàn con người, ngược lại còn tạo ra nhiều ngành mới, nghề mới trong tương lai. Điều cần làm là theo đuổi ngành nghề theo năng lực, sở thích và không ngừng học hỏi tri thức mới, kỹ năng mới.

Chuyên gia Vũ Việt Anh (Giám đốc Học viện Thành công) nhấn mạnh sự chủ động, học tập không ngừng của học sinh, sinh viên.

"Phụ huynh, học sinh cần nhìn ngành học như một “nền tảng phát triển năng lực” chứ không phải “một đích đến cố định”. Thay vì hỏi “học ngành này có dễ xin việc không?”, phụ huynh – học sinh nên trả lời cho các câu hỏi: Con muốn trở thành người có năng lực gì? Con có thể làm việc trong môi trường thay đổi liên tục không? Trường, ngành con chọn có giúp con học cách học, học cách làm chủ AI không?".

Thay vì chọn ngành “không bị AI thay thế”, học sinh cần được định hướng để trở thành người mà AI không thể thay thế – đó là người sáng tạo, biết học suốt đời và luôn có khả năng thích nghi. AI chỉ thay thế những người làm việc lặp lại, không sáng tạo, không thích ứng. Ngành nào cũng có cơ hội nếu người học đủ khác biệt.

“Con người phải học suốt đời. Trường đại học lớn nhất là đại học cuộc sống nên chúng ta cần không ngừng học hỏi, thậm chí ngành mà các em coi là mình chọn đúng khi bước vào trường đại học thì sau 4 - 5 năm sau, khi tốt nghiệp cũng đã có nhiều thay đổi nên các em phải luôn học để thích ứng với công việc, với cuộc sống".

Cũng theo Giám đốc Học viện Thành Công Vũ Việt Anh, chọn ngành, chọn nghề chỉ là một trong số rất nhiều công việc mà học sinh, sinh viên, giới trẻ phải trải qua để trưởng thành. Để có thể thành công trong tương lai, dù trong thời đại nào, học sinh, sinh viên luôn phải trang bị cho mình từ rất sớm những yếu tố nội tại mạnh mẽ vô cùng quan trọng: Thái độ, kiến thức và kỹ năng. Đó mới là những quân "át chủ bài" để vững vàng giữa sự biến động chóng mặt của xã hội, của thế giới.