"Át chủ bài" khiến học sinh vững vàng trong kỷ nguyên AI: 3 yếu tố, 4 kỹ năng cốt lõi

Tư duy học tập cũ đã lỗi thời

Chuyên gia Vũ Việt Anh (Giám đốc Học viện Thành công) cho biết, nhiều học sinh Việt Nam từ nhiều thế hệ có tư duy “học để thi”, “học để làm bài kiểm tra”. Tư duy học tập này xuất phát từ việc kết quả học tập được quy đổi bằng điểm số, và điểm số được coi là tấm vé vàng để bước vào đời. Tuy nhiên, với sự thay đổi nhanh chóng của thế giới nghề nghiệp, hệ giá trị này đang lung lay dữ dội.

Thực tế cho thấy, nhiều học sinh đạt điểm cao nhưng thiếu khả năng giải quyết vấn đề thực tế, lúng túng khi bước vào môi trường làm việc đầu tiên. Một khảo sát của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy, có tới 44% sinh viên tốt nghiệp đại học tại các quốc gia phát triển cảm thấy kỹ năng học được không phù hợp với nhu cầu công việc.

Tại Việt Nam, hiện tượng “học sinh giỏi nhưng không giỏi sống” không còn hiếm gặp. Em Nguyễn Thảo Vy (TP.HCM), học sinh từng đạt giải học sinh giỏi Văn cấp thành phố, chia sẻ: “Khi vào đại học, mình thấy những kỹ năng mềm, khả năng tự học, làm việc nhóm… mới thực sự quyết định hiệu quả học tập. Những bài văn điểm 9 ngày xưa không giúp ích gì mấy khi mình cần trình bày ý tưởng trong một buổi thuyết trình nhóm”.

Một trong những hậu quả lớn của tư duy học để thi chính là sự ngộ nhận rằng điểm số là mục tiêu tối thượng. Điều này vô tình khiến học sinh lười tìm kiếm trải nghiệm thực tế, thiếu động lực khám phá bản thân và mất dần định hướng nghề nghiệp thực chất.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà, chuyên gia giáo dục và đào tạo kỹ năng thế kỷ 21, phân tích: “Chúng ta đang đào tạo học sinh như thể họ chuẩn bị bước vào kỳ thi… chứ không phải bước vào cuộc sống. Nhiều em học rất giỏi nhưng không biết mình thích gì, phù hợp với nghề gì. Khi ra trường, các em rơi vào trạng thái hoang mang vì mọi thứ ngoài lớp học đều quá mới. Đặc biệt, trong thời đại công nghệ và trí tuệ AI như hiện nay, việc thiếu kỹ năng cốt lõi, các yếu tố nội tại khiến các em nhanh chóng bị tụt hậu".

Những kỹ năng “át chủ bài” trong kỷ nguyên AI

Chuyên gia giáo dục Vũ Việt Anh cảnh báo: học sinh cần chuyển từ “học để thi” sang “học để sống – học để thích nghi”. Đây cũng là trọng tâm mà UNESCO nhấn mạnh trong các định hướng giáo dục thế kỷ 21.

Mỗi học sinh trong mọi thời đại cần hội tụ 3 yếu tố: Thái độ, kiến thức và kỹ năng.

Thái độ: Chìa khóa của sự thành công

Thái độ là yếu tố quyết định trong việc các em sẽ đi bao xa và đạt được những gì trong cuộc sống. Một thái độ tích cực, cầu tiến, biết lắng nghe và học hỏi từ những thất bại là những phẩm chất quan trọng giúp các em vượt qua mọi khó khăn. Thái độ chính là động lực thúc đẩy các em nỗ lực không ngừng, kiên trì theo đuổi mục tiêu và không từ bỏ khi gặp phải trở ngại.

Hãy luôn giữ cho mình một tinh thần lạc quan, biết ơn và trân trọng những gì mình đang có. Đồng thời, hãy học cách đối mặt với những khó khăn một cách bình tĩnh và tìm ra những giải pháp sáng tạo. Một thái độ đúng đắn sẽ giúp các em không chỉ thành công trong học tập và sự nghiệp mà còn trong cuộc sống hàng ngày.

Kiến thức: Nền tảng của sự hiểu biết

Kiến thức chính là gốc rễ của mọi sự phát triển. Các em học sinh cần trang bị cho mình một nền tảng kiến thức vững chắc, không chỉ từ sách vở, trường lớp mà còn từ các hoạt động thực tiễn, từ cuộc sống hàng ngày. Kiến thức không chỉ giúp các em hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh mà còn là công cụ để giải quyết các vấn đề phức tạp. Học tập không chỉ dừng lại ở những môn học chính khóa mà còn bao gồm cả những kiến thức về xã hội, văn hóa và kinh tế.

Việc nắm vững kiến thức không chỉ giúp các em có thể dễ dàng tiếp cận với những cơ hội nghề nghiệp mà còn giúp các em tự tin hơn trong mọi tình huống. Hãy luôn tự học, tự khám phá và không ngừng cập nhật kiến thức mới, vì đó chính là hành trang giúp các em tiến xa hơn trên con đường sự nghiệp.

Kỹ năng: Công cụ để thành công

Kỹ năng là những gì các em sử dụng để áp dụng kiến thức vào thực tế. Các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, và tư duy sáng tạo là những yếu tố quan trọng giúp các em vượt qua mọi thử thách. Ngoài ra, các em cũng cần trang bị cho mình những kỹ năng chuyên môn phù hợp với ngành nghề mình chọn.

Trong một thế giới luôn thay đổi, kỹ năng số cũng trở nên vô cùng cần thiết. Sử dụng thành thạo các công cụ công nghệ, hiểu biết về lập trình cơ bản, và khả năng thích nghi với những tiến bộ kỹ thuật số là những yếu tố giúp các em học sinh bắt kịp xu hướng phát triển của thời đại.

Trong một thế giới mà AI có thể viết văn, làm slide thuyết trình, thậm chí code một website chỉ trong vài giây, điều mà con người cần giữ lại là những kỹ năng “không thể bị thay thế”.

Thứ nhất, đó là tư duy phản biện và học tập suốt đời

Khả năng đặt câu hỏi, phân tích, đánh giá thông tin một cách độc lập là điều mà bất kỳ học sinh nào cũng cần sở hữu để không bị cuốn trôi giữa biển dữ liệu và thông tin sai lệch.

Học sinh cũng cần xác định rõ: việc học không kết thúc ở trường học. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), 60% công việc hiện tại sẽ thay đổi về kỹ năng trong 5 năm tới, đòi hỏi người lao động phải luôn trong trạng thái học tập liên tục.

Thứ hai, kỹ năng số và năng lực công nghệ

Việc hiểu biết các công cụ số, sử dụng AI một cách thông minh, biết quản lý dữ liệu và thông tin… không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc.

Nghiên cứu của McKinsey chỉ ra rằng, đến năm 2030, tỷ lệ công việc đòi hỏi kỹ năng công nghệ trung – cao sẽ tăng gấp đôi so với hiện nay.

Kỹ năng mềm: giao tiếp – cảm xúc – vượt khó

Trong khi AI có thể xử lý ngôn ngữ và phân tích cảm xúc, thì việc thấu cảm, truyền cảm hứng, lãnh đạo và làm việc nhóm vẫn là lợi thế của con người. Những kỹ năng này không thể được học trong sách giáo khoa, mà phải rèn luyện qua trải nghiệm của bản thân.

Tóm lại, trong một thế giới đang biến đổi từng giờ, nơi AI có thể thay thế hàng loạt công việc lặp đi lặp lại, học sinh không thể mãi gắn mình với tư duy điểm số và bảng xếp hạng. Đã đến lúc phụ huynh, nhà trường và chính học sinh cùng "thức tỉnh" và trang bị lại bộ kỹ năng “sống còn” cho một kỷ nguyên hoàn toàn mới: nơi con người được đo lường bằng tư duy, cảm xúc và khả năng thích nghi không ngừng.